صنعت سیم و کابل یکی از صنایع تاثیرگذار در بازار است که هر روز بیشتر از دیروز شاهد رشد آن هستیم. در این صنعت انواع محصولات پرمصرف از جمله سیم، کابل برق و… وجود دارند که در مصارف مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. این ابزار هر کدام دارای انواع مختلفی هستند که باید در جای درست استفاده شوند و ساخت و ساز بدون وجود آنها بدون شک دچار مشکلات اساسی میشود. در ادامه قصد داریم ابتدا تاریخچه این صنعت را بررسی کرده، سپس به معرفی انواع آن بپردازیم. تا پایان همراه ما باشید تا اطلاعات مفیدی در رابطه با این موضوع در اختیار شما قرار دهیم.
تاریخچه صنعت سیم و کابل
ابتدا بهتر است با بررسی تاریخچه شروع کنیم. شاید این سوال برای شما هم پیش بیاید که تاریخ ورود سیم و کابل به ایران مربوط به چه سالی میشود؟ اگر سری به اسناد موجود بزنیم متوجه میشویم که از سال ۱۲۸۲ زمانی که نیروگاه برق به بازار ایران وارد شد، سیم و کابل نیز وارد بازار شدند. محمدحسین امین الضرب که معروف به پدر برق ایران بود، این کار مهم را انجام داد. این شخص از شرکت کابل فرانسوی C.EEM اولین محصولات را خریداری کرده و وارد ایران کرد.
البته در آن زمان سیمها و کابلها به شکل امروزی نبودند. سیمهای موجود معمولا دارای سرپوش مستطیلی کوچک و سرسفید بودند که در سالنها، روی دیوارها و سقف اتاقها نصب شدند. سپس کابلهای پیشرفتهتری وارد کشور شد که از آنها در کارخانهها و کارگاهها برای راهاندازی موتورهای الکتریکی استفاده کردند. با مرور زمان کارگاهها و کارخانههای بیشتری ایجاد شدند که همان موضوع باعث شد واردات کابل نیز در ایران به صورت چشمگیری افزایش یابد.
هر چه زمان جلوتر رفت و تکنولوژی پیشرفت کرد، نیاز به کابل و سیم در کشور افزایش یافت. حدودا چهل سال پیش اولین کارخانهها در زمینه تولید کابل در ایران شروع به کار کردند. این روند ادامه داشت تا جایی که امروزه بیش از ۲۵۰ شرکت در این زمینه در حال فعالیت هستند. طبق آمار موجود در سال ۱۳۷۲، ۳۰۰ هزار تن سیم و کابل تولید شد و هر سال این رقم افزایش یافت. در حال حاضر، رقمهای موجود در تولیدات و صادرات سیم و کابل اعداد بسیار بالاتری زا نشان میهد.
همچنین اگر بخواهیم به اولین کارخانههای که این تولیدات را استارت زدند اشاره کنیم شامل کارخانه فروزنده، دیاموند یا همان هادی برقی، الکتریکی خراسان، سیمکو، ایر کابل، کابل ساوه و آلومتک میشوند. در ادامه ابتدا به تعریف سیم و کابل میپردازیم سپس با انواع آنها آشنا میشویم.
معرفی سیم و کابل
به یک یا چند سیم و طنایی که در کنار هم صورتهای مختلف از جمله پیچیده شده، بسته و بافته شده قرار دارند و یک مجموعه را تشکیل میدهند شاه سیم یا کابل (Cable) میگویند. اگر بخواهیم کابل را به زبان بهتر توضیح دهیم، در اصطلاح فنی به دو طناب،کنف که به هم تابیده شوند، کابل گفته میشود.
از کابلها استفاده متعددی میشود که رایجترین آن بالابردن و کشیدن اجسام است. کابل مکانیکی یکی از انواع این ابزار است که به صورت تخصصیتر به آن طناب فولادی یا سیم بکسل میگویند. سیم در زمینههای مختلف از جمله صنعت برق کاربرد دارد که از آنها در جهت هدایت جریان برق استفاده میکنند. صنعتهای مختلف دیگر نیز از این ابزارها استفاده زیاد دارند که از جمله میتوان به کشتیرانی برای نگه داشتن کشتی و مکانیک برای جا به جا کردن اجسام سنگین اشاره کرد.
البته طبق آمار موجود در صنعت برق کابل کاربرد بیشتری نسبت به بقیه صنایع دارد و از آن به عنوان انتقال دهندهی انرژی الکترونیکی استفاده میکنند. همه این کاربردها و موارد استفاده نشان دهنده اهمیت بالای سیم و کابل است که میتوان گفت بدون آنها نمیتوانیم کارهای روزمره را در قسمتهای مختلف پیش ببریم.
بررسی ساختار کابل
با تعریف کابل آشنا شدیم و فهمیدیم که از چند رشته بهم بافته یا پیچیده شده تشکیل شده است. اگر بخواهیم ساختار آن را به صورت دقیق تر بررسی کنیم، می توان گفت بیش ترین و مهم ترین عایقی که در ساختار کابلها استفاده میشود، P.V.C (پلی وینیل کلراید) است. این مورد یک عایق غیرقابل اشتعال است که باعث امنیت بالای کابلها شده است. از دیگر ویژگیهای آن میتوان به انعطاف پذیری زیاد اشاره کرد. البته مزیتهای دیگری نیز دارد که شامل ارزانی تولید و سادگی ساخت است.
علاوه بر این نوع عایقی که درباره آن صحبت کردیم، نوعی دیگری از عایق به نام PET (پلی اتیلن) نیز وجود دارد که این مدل آتش گیر است. البته به دلیل ویژگی که دارد تنها در برخی مکانهای خاصی مورد استفاده قرار میگیرد. در مدلهای دیگری نیز عایق لاستیکی به چشم میخورد که پرکاربرد نیست. هادی استفاده شده در کابلها نیز از جنس مس یا آلومینیوم هستند. البته اگر بخواهیم کابل با هادی آلومینیوم را در کابل کشی هوایی به کار ببریم، حتما باید یک رشته آن از جنس فولاد باشد.
به این موضوع مهم نیز باید اشاره کنیم که وظیفه و مسئولیت اصلی سیمها منتقل کردن جریان الکتریکی به وسیله هادی است. سیم ها از دو بهش بسیار مهم هادی و عایق تشکیل شدند که هر کدام وظیفه خاصی بر عهده دارند. از آن جایی که هادی رسانایی بالایی دارد، جریان الکتریکی را از خود عبور میدهد و عایق نیز از هادی محافظت میکند و باعث میشود که برق به اطراف نشت نکند. البته اگر بخواهیم دقیقتر بررسی کنیم، بخشهای مختلف سیم شامل هادی (از جنس مس و آلومینیوم و یا مس قلع اندود ) عایق، روکش جدا کننده، زره فلزی، حفاظ، پوشش میانی و روکش نهایی میشود.
خب تا اینجا اطلاعات مفیدی درباره سیم و کابل یاد گرفتیم حالا بهتر است با انواع سیم و کابل آشنا شویم.
معرفی انواع سیم و کابل
در بالا در مورد تاریخچه و ساختار سیم و کابل صحبت کردیم، حالا به سراغ بررسی محصولات تولیدی در این صنعت میرویم. همان طور که اشاره شد سیم یا کابل یک یا چند سیم تکی یا به هم پیوسته است که داخل هر کدام از آنها یک هادی قرار گرفته که وظیفه انتقال برق را دارد.
جنس هادیها بیشتر مس یا آلومینیوم است. در گذشته بیشتر کابلها از جنس مسی تولید میشدند اما به چند دلیل مهم کابلهای آلومینیومی بیشتر مورد استفاده قرار گرفتند.
ابتدا تصور بیشتر مردم این بود که اگر کابلهای آلومینیومی را جایگزین کابل مسی کنند، انتقال برق با افت ولتاژ و افزایش دمای کابل صورت خواهد گرفت. اما بعد از مدتی متوجه شدند که این موضوع حقیقت ندارد.
در اصل مهمترین ایراد استفاده از کابلهای آلومینیومی این بود که غلاف و عایق کابل پس از مدتی استفاده ممکن است از بین برود. البته مشکل دیگری توسط این نوع کابل ایجاد نمیشود و در مجموع در نظر گرفتن کیفیت تولید آن بحث بسیار مهمی است.
در حال حاضر از سیم و کابل آلومینیومی در موارد مختلفی مانند ساختمان مسکونی، خطوط انتقال، توزیع برق، سیمکشی داخلی هواپیما و موارد دیگر استفاده میکنند.
کابل برق سه فاز
این نوع یکی از انواع کابلهای موجود در بازار است که از آن برای انتقال برق فشار قوی و سه فاز در صنایع زیادی در جهت برق رسانی برای تجهیزات صنعتی استفاده میکنند. علاوه بر این کاربردی که گفتیم، از دیگر کاربردهای آن میتوان به آسانسور مسکونی و تجاری، پمپهای چاه و غیره اشاره کرد.
اگر بخواهیم به بررسی ساختار این نوع سیم و کابل بپردازیم میتوان گفت از ۴ رشته سیم استفاده میشود که این چهار رشته سیم فاز ۱، فاز ۲، فاز ۳ و نول هستند. سه مورد اول این امکان را ایجاد میکنند که ۳۸۰ ولت جریان منتقل شود.
در مجموع میتوان گفت به دلیل کاربردهایی که این نوع دارد، باید تحمل جریان بالای برق را دارا باشد و آسیبی به آن وارد نشود.
سیم و کابل نسوز
از دیگر انواع سیم و کابل میتوان به نوع نسوز آن اشاره کرد. در طراحی این نوع کابل این نکته در نظر گرفته شده که جوری ساخته شود که از آن در مکان هایی که درجه حرارت بسیار بالا دارند، بتوان استفاده کرد. بیشترین کاربردی که کابل نسوز دارد، صنایع ذوب فولاد است. از آن جایی که در این صنایع حرارت بسیار بالایی ایجاد میشود، اگر بخواهیم از جنس دیگر سیم و کابل استفاده کنیم به راحتی از بین میروند و مشکلات جدی ایجاد میکنند. بنابراین مدل نسوز بهترین گزینه است زیرا با مقاومت بسیار بالایی در برابر حرارت دارد. انعطاف آن نیز زیاد است.
سخن پایانی
لزوم ساخت و ساز مسکونی، تجاری و تولیدات کارخانه جات مختلف نیازمند ابزارهای مهمی از جمله کابل و سیم است. بدون کمک این ابزار بسیاری از فعالیتها و بخشهای مختلف زندگی ما مختل میشود و جهان قابل تصور نیست. زیرا بقای صنایع مختلف از جمله برق به این مورد بستگی دارد. همین مساله میتواند نشان دهنده اهمیت بالای صنعت سیم و کابل باشد. ما در این مقاله سعی کردیم به بررسی این موضوع مهم بپردازیم. همچنین تاریخچه آن را هم مرور کردیم. در ادامه با ساختار آن نیز آشنا شدیم و در بخشهای پایانی به بررسی چند نوع سیم و کابل رایج و مهم پرداختیم.
در پایان باید این موضوع را مجدد یادآوری کنم که باید در زمان خرید این ابزار حتما به نوع آن توجه کنیم تا مطابق با نیاز ما باشد. زیرا اگر در جایگاه درستی از آن استفاده نکنیم، ممکن است آسیبهای جدی به کار ما وارد شود.